Obecna pora roku, czyli zima to idealny czas aby uporać się z przebarwieniami na skórze. Plamy znajdujące się na naszym ciele jak i również twarzy powodują obniżenie samooceny i nieestetyczny wygląd każdego z Nas. Jak możemy przywrócić naszej skórze zdrowy wygląd, równomierny koloryt i blask? Z pomocną dłonią przychodzi do Nas kosmetologia i medycyna estetyczna, które oferują szereg zabiegów pozwalających na pozbycie się skórnych defektów [1].
Przebarwieniem (hiperpigmentacją) określa się wrodzone bądź nabyte zaburzenia barwnikowe skóry. Mogą być odzwierciedleniem zwiększonej, najczęściej miejscowej, liczby komórek barwnikowych lub następstwem nadmiernej ilości barwnika.
Przebarwienia można podzielić uwzględniając kilka kryteriów. Jednym z nich jest czas powstania przebarwień. Hiperpigmentacje wrodzone – są wynikiem mutacji genetycznych, natomiast nabyte indukowane są czynnikiem zewnętrznym. Biorąc pod uwagę głębokość depozytów barwnika wyróżnia się hiperpigmentację naskórkową, skórną oraz mieszaną. Dodatkowo można je podzielić na ograniczone (miejscowe) oraz rozsiane. Zmiany zlokalizowane powierzchniowo są łatwiejsze w leczeniu w porównaniu do przebarwień położonych głębiej [2, 3].
W praktyce dermatologicznej oraz kosmetycznej wyróżniamy wiele zaburzeń barwnikowych, natomiast do najczęściej występujących zaliczamy: piegi, plamy soczewicowate, plamy typu kawa z mlekiem, przebarwienia polekowe, przebarwienia posłoneczne, hiperpigmentacja pozapalna oraz melasma [2, 3, 4].
Do walki z przebarwieniami można stosować domowe sposoby: żel aloesowy, sok z cytryny czy też ocet jabłkowy. Jednakże naturalne metody nie przynoszą zazwyczaj oczekiwanych efektów. Najpierw powinniśmy się udać do specjalisty, który dokona prawidłowej analizy naszej skóry i zdiagnozuje zmiany na niej występujące. Pomoże Nam również wybrać sposób terapii i doradzi jak zapobiegać występowaniu przebarwień [1].
Do diagnostyki można użyć lampy Wooda,urządzenia emitującego długofalowe promieniowanie nadfioletowe.Przy przebarwieniach naskórkowych można zaobserwować w świetlelampy znaczny kontrast między obszarem hiperpigmentacji a skórąotaczającą. Natomiast przebarwienia skórne i mieszane są mniejwidoczne w oświetleniu urządzenia. Przebarwienia miejscowe sązazwyczaj spowodowane czynnikami mechanicznymi,fizycznymi, chemicznymi, zapalnymi, lekami, hormonami oraz powstająw wyniku nieprawidłowego metabolizmu lub niedoborów witamin.Przebarwienia rozsiane są ściśle związane z chorobamiogólnoustrojowymi m.in. chorobą Addisona czy przewlekłąniewydolnością nerek [2,3].
Podstawową częścią profilaktykiprzebarwień i również nieodłącznym elementem ich leczenia jeststosowanie ochrony przeciwsłonecznej oraz ograniczenie ekspozycji napromieniowanie UV. Należy stosować preparaty z filtrami chroniącymiprzed promieniowaniem UVA oraz UVB. Substancje te nie powinny wnikaćw głąb skóry oraz powinny być efektywne już w niskichstężeniach. Zazwyczaj w preparatach do ochrony przeciwsłonecznejłączy się ze sobą filtry chemiczne oraz fizyczne (mineralne), coskutkuje większym spektrum ochrony. Wskaźniki dotyczące ilościoraz częstotliwości nakładania preparatu powinny być umieszczonesą na opakowaniu lub etykiecie każdego produktu. Zaleca sięstosowanie preparatów regularnie w ciągu dnia (co 2 – 3 h) oraz ok.20 minut przed ekspozycją na słońce w ilości ok. 2 mgproduktu na każdy cm2skóry. Zwykle stosowane ilości są niedostateczne, aby w pełniochronić skórę przed negatywnym działaniem promieni słonecznych.Wysokość wskaźnika ochrony przeciwsłonecznej SPF (sunprotection factor) powinna być dobierana odpowiednio do fototypuskóry oraz intensywności promieniowania, na które jesteśmynarażeni. Do działańprewencyjnych można zaliczyć również próbę wykluczeniaczynników prowokujących powstawanie przebarwień takich jakniektóre leki, stosowanie kosmetyków zawierających środkifotouczulające lub alergizujące czy terapia hormonalna. Jeślinatomiast eliminacja tych faktorów nie jest możliwa należyunikać/ograniczać ekspozycje słoneczne. Jednak pomimo stosowaniaodpowiedniej ochrony UV nie można całkowicie wyeliminować ryzykapowstania przebarwień [5, 6, 7].
Idealnie gładka skóra o jednolitymkolorycie była domeną piękna już w starożytności.Egipcjanie dodawali do kąpieli zsiadłe mleko, zawierające kwasmlekowy, aby rozjaśnić skórę. Kilkaset lat temu we Francji jednąz bardziej popularnych metod walki z nierównomiernym kolorytem byłostosowanie toników ze starego wina. Jednym z najbardziejprzełomowych momentów w dążeniu do uzyskania idealniegładkiej i jasnej cery było wprowadzenie do dermatologii pod koniecXIX w. substancji o działaniu złuszczającym [5, 6, 7].
Podstawę leczenia stanowią metody farmakologiczne, natomiast skupimy się na metodach kosmetologicznych.
Sposobem leczenia przebarwień skóry są peelingi chemiczne, które odpowiadają za złuszczanie zrogowaciałej warstwy naskórka i są one jedną z najczęściej stosowanych metod leczenia. Bardzo często używany jest kwas migdałowy – α-hydroksykwas, który charakteryzuje się działaniem antybakteryjnym, przeciwłojotokowym, keratolitycznym, a także depigmentacyjnym.
Innym kwasem stosowanym w peelingach chemicznych do redukcji przebarwień jest kwas salicylowy. Należy on do β-hydroksykwasów i również z powodzeniem stosowany jest na skórę z widocznymi przebarwieniami. Kwas salicylowy działa antyseptycznie oraz keratolitycznie. Używany najczęściej przy fotouszkodzeniach oraz zaburzeniach barwnikowych takich jak ostuda, piegi oraz plamy soczewicowate. W stężeniach do 10% działa keratoplastycznie, powyżej 10% keratolitycznie oraz komedolitycznie, podobnie jak: kwas mlekowy, kwas glikolowy, mocznik oraz siarka.
Kolejnym kwasem wykorzystywanym w peelingach chemicznych jest kwas pirogronowy – α-ketokwas metabolizowany do kwasu mlekowego. Posiada właściwości sebostatyczne, dermoplastyczne, keratolityczne oraz antybakteryjne. W przeprowadzonych badaniach dowiedziono, że regularne stosowanie peelingu z kwasem pirogronowym skutkuje redukcją przebarwień, w tym rozjaśnieniem plam soczewicowatych oraz piegów.
Kwas azelainowy jest nasyconym kwasem dikarboksylowym. Zazwyczaj w terapiach wykorzystywany w stężeniach od 5 do 20%, w zależności od potrzeb skóry. Peelingi z kwasem azelainowym mogą być stosowane przez cały rok, ponieważ kwas ten nie wykazuje właściwości fototoksycznych.
W kosmetologii stosuje się także mieszankę w skład której wchodzi: kwas kojowy, kwas fitowy, arbutyna, kwas askorbinowy, kwas azelainowy, palmitynian retinylu. Mieszanka ta, może być stosowana u pacjentów zmagających się z problemem hiperpigmentacji przez cały rok. Przeprowadzono badania z użyciem tej mieszanki u jednej grupy kobiet i preparatu zawierającego 40% kwas migdałowy u drugiej grupy. Stwierdzono, po subiektywnej ocenie grup badanych, że u większości wystąpiło całkowite bądź znaczne rozjaśnienie wszystkich przebarwień. Lepsze wyniki odnotowano w grupie stosującej wspomnianej na początku mieszanki, gdzie nastąpiła wyraźnie większa redukcja przebarwień [5, 6, 8, 9, 10].
Do fizycznych metod walki z przebarwieniami zalicza się laseroterapię. Promieniowanie laserowe jest pochłaniane przez barwnik – melaninę. Światło laserowe pochłonięte przez melaninę powoduje podgrzanie komórek zawierających barwnik oraz ich uszkodzenie. Udokumentowano bardzo dobre wyniki laseroterapii w przypadku piegów, plam soczewicowatych, a także niektórych przebarwień polekowych [2, 11].
Inną fizyczną metodą redukcjihiperpigmentacji jest mikrodermabrazja, w której poprzez zastosowanie głowicy diamentowej bądź zmikronizowanych kryształkówglinu dochodzi do ścierania górnych warstw naskórka. Stosowanajest w terapii różnego rodzaju hiperpigmentacji [2].
Autor: Sandra Świątek
1. Lewartowska-Białek A. Sposoby na walkę z przebarwieniami
2. Urbańska A. Zaburzenia barwnikowe hiperpigmentacyjne jako problem kosmetyczny. Nowa Med 2013; nr 1,
.
3. Spodzieja M, Goździalska A, Jaśkiewicz J. Zmiany hiperpigmentacyjne jako niepożądany efekt działania wybranych leków. Państwo i społeczeństwo 2014; 14 (1): 71-81,
.
4. Morąg M, Glinka M, Jokiel I. Wybrane ekstrakty roślinne o właściwościach rozjaśniających przebarwienia skóry. Pol J Cosmetol 2014; 17 (3): 207-212.
5. Pańczyk K, Waszkielewicz A, Marona H. Zaburzenia hiperpigmentacyjne skóry oraz farmakologiczne metody ich leczenia. Farm Pol 2014; 70 (6): 327-335.
6. Kuchciak-Brancewicz M. Dermatologia dziecięca – pytania i odpowiedzi. Dermatol Prakt 2017; 9 (1): 63-68.
7. Bojarowicz H, Bartnikowska N. Kosmetyki ochrony przeciwsłonecznej. Część I. Filtry UV oraz ich właściwości. Prob Hig Epidemiol 2014; 95 (3): 596-601,
.
8. Seneczko F. Rola kwasu salicylowego w
dermatologii. Dermatol Prakt 2017;
9 (1): 15-28.
9. Staniewska A, Błaszczyk J. Kwas pirogronowy i azelainowy w miejscowej terapii dermatologicznej. Dermatol Prakt 2014; 6 (2): 21-27
10. Płaza I, Karasiewicz D, Słowińska-Klencka D, Klencki M. Analiza porównawcza dwóch wybranych metod leczenia przebarwień skóry. Dermatol Estet 2012; 14 (3): 186-192.
11. Matys J, Flieger R. Leczenie zmiany barwnikowej wargi dolnej z wykorzystaniem laserów o długości fali 2940 nm, 980 nm i 635 nm. Mag Stomatol 2016; 26 (11): 18-20.